Gepubliceerd op 7 juni 2024
Sedert 1 januari 2014 zijn de diensten van advocaten niet langer op algemene wijze vrijgesteld van btw (afschaffing artikel 44, § 1, 1° Wbtw – artikel 60 van de Wet van 30 juli 2013 houdende diverse bepalingen, BS dd. 01.08.2013, tweede editie, blz. 48270).
In de circulaire 47 van 20 november 2013, die werd opgesteld in samenspraak met een vertegenwoordiging van de advocaten zelf, licht de administratie de gevolgen voor de prestaties van advocaten toe. Volgens die circulaire zijn de diensten van advocaten als bemiddelaars in familiezaken van btw vrijgesteld (artikel 44, § 2, 5° Wbtw).
In de beslissing nr. E.T. 126.564 dd.18.07.2014 gaat de fiscus nog in op onduidelijkheden en problemen die door de beroepsgroep werden gesignaleerd. Voor de btw-vrijstelling van diensten van advocaten als bemiddelaars in familiezaken, stelt die beslissing dat het gaat om diensten waarbij de advocaat een gerechtelijk mandaat bekleedt en wordt aangesteld door een rechter. Nochtans voorziet de tekst van artikel 44, § 2, 5° Wbtw in geen enkele voorwaarde die in hoofde van de dienstverrichter vervuld moet zijn.
In een nieuwe circulaire stelt de fiscus nu dat voormelde vrijstelling geldt voor zowel de vrijwillige bemiddeling als voor de gerechtelijke bemiddeling en dat de advocaten die optreden als familiaal bemiddelaar voor de ze vrijstelling niet moeten beschikken over enig gerechtelijk mandaat.
Aangezien deze vrijstelling moet worden toegepast als de voorwaarden daarvan vervuld zijn, zullen advocaten die buiten een gerechtelijk mandaat als familiaal bemiddelaar optreden, handelingen verrichten die vrijgesteld zijn van btw op grond van een bepaling uit artikel 44 Wbtw. Dat heeft tot gevolg dat zij voor deze activiteit btw-plichtige zonder recht op aftrek zijn en door de combinatie ervan met andere btw-belaste handelingen gemengde btw-plichtige worden.
De nieuwe circulaire vervangt voormelde bepaling uit de beslissing nr. E.T. 126.564 dd. 18.07.2014, zonder enige datum van ingang van deze wijziging van standpunt mee te delen. Btw-plichtigen moeten ons inziens met dit gewijzigd standpunt dan ook maar rekening houden vanaf 5 juni 2024, de datum van de publicatie ervan. Maar aangezien de fiscus nu in feite erkent dat zijn standpunt opgenomen in de beslissing nr. E.T. 126.564 dd. 18.07.2014 niet correct was, zouden advocaten het nieuwe standpunt wel zelf voor het verleden kunnen inroepen. Praktisch betekent dit het volgende.
Advocaten die als familiaal bemiddelaar hebben opgetreden buiten een gerechtelijk mandaat, zouden de onterecht aangerekende en aan de Schatkist betaalde btw kunnen terugvragen. Hierbij moeten ze er wel rekening mee houden dat een controleur mogelijks het argument van onrechtmatige verrijking zou kunnen inroepen om de btw-teruggaaf te weigeren als de advocaat de teruggevraagde btw niet terugstort aan zijn klant. Juridisch lijkt ons de kans eerder klein dat de fiscus dit hard zal kunnen maken. Advocaten die deze btw-teruggaaf vragen moeten er ook rekening mee houden dat zij hun btw-aftrek voor die periode ook moeten herzien in functie van het toepassen van de btw-vrijstelling zonder recht op aftrek.
Anderzijds lijkt het ons dat op basis van de beginselen van behoorlijk bestuur, de fiscus deze vrijstelling voor het verleden niet kan opleggen aan advocaten die hun prestaties als familiaal bemiddelaar buiten een gerechtelijk mandaat aan btw hebben onderworpen. Met andere woorden, de fiscus zal bij deze advocaten het in het verleden voor deze activiteit uitgeoefende recht op aftrek niet kunnen verwerpen.
Uit deze nieuwe circulaire zou men kunnen afleiden dat de fiscus ook erkent dat er voor de toepassing van de btw-vrijstelling voor diensten inzake gezinsvoorlichting andere dan familiale bemiddeling, geen voorwaarden gesteld kunnen worden in hoofde van de dienstverrichter. Maar of de fiscus dat ook daadwerkelijk zo ziet, is op dit moment niet duidelijk.
Fisconetplus, circulaire 2024/C/39, 5 juni 2024
